CON ĐẺ CON NUÔI

(LNK). Miếng ăn là một hệ qui chiếu phản ánh nhiều mặt đời sống văn hoá, tư tưởng, phong tục…của cá nhân và cộng đồng. Theo đó, cách ứng xử với miếng ăn cũng thể hiện khí chất, tính cách, trình độ văn hoá của mỗi người: Người thanh nhã, ý tứ thì biết "Ăn trông nồi, ngồi trông hướng", kẻ thô thiển, tham lam thì "ăn như hùm đổ đó", "ăn tục, nói khoác", "ăn lấy được" ...

Xưa kia, có một ông tên tục là ông Chép. Trước không có con, ông nhận một đứa bé mồ côi về làm con nuôi.

Sau, nhờ trời, ông sinh được một đứa con trai.

Lúc hai ông bà mất thì hai đứa con đã khôn lớn cả. Nhưng đứa con nuôi tinh khôn, có bao nhiêu của cải ruộng nương là nó tranh phần lấy hầu hết, không để cho thằng con đẻ được mấy tí. Họ hàng thì không còn ai để phân xử, mà xóm giềng cũng chẳng còn ai để ý đến. Thằng con đẻ thấy anh làm quá nhất định không chịu.

Hai anh em đem nhau lên quan kiện.

Quan hỏi:

- Chúng mày anh em một nhà, sao lại bất hòa, bất mục đem nhau đến chốn tụng đình như thế?

Thằng con đẻ khai rằng:

- Bẩm quan lớn, anh ấy kể gọi là anh con, nhưng anh ấy chỉ là con nuôi, con đây mới thật là con đẻ. Đáng lẽ cái phận con đẻ thì phải hơn con nuôi, mà bây giờ anh ấy tranh hết cả phần của con, thật là ức lắm. Xin quan lớn đèn trời soi xét.

Thằng con nuôi khai rằng:

- Bẩm quan lớn, con đây mới thật là con đầu lòng của ông con sinh ra. Chớ em nó chỉ là con nuôi thêm sau này thôi. Con là anh phải giữ giỗ tết nên phần hương hỏa con lấy nhiều là phải.

Quan không rõ bên nào khai thực, chưa biết xử ra sao nên tạm đuổi cả hai ra ngoài, bảo rằng:

- Rồi ta sẽ xét.

Đoạn, quan mật sai người dọn cơm cho hai anh em cùng ăn.

Trong mâm, so sẵn hai đôi đũa, mà đôi nào cũng để lộn đầu đuôi như nhau.

Lúc hai đứa ngồi vào mâm, quan lớn đứng trông, thì thấy một đứa giở đầu đũa cẩn thận rồi mới ăn, còn đứa kia chẳng kịp nhìn đến đũa, cứ cầm gắp gắp, và và luôn.

Quan trông thấy, nghĩ bụng: “Thằng biết giở đầu đũa là đứa ăn ở tươm tất, chắc là con đẻ, còn thằng không biết giở đầu đũa là đứa tham tàn, chắc là con nuôi rồi”.

Tuy vậy, quan vẫn làm thinh chưa nói gì, bắt đợi lại buổi nữa để hầu kiện.

Chiều đến, quan lại mật sai người dọn một bữa cơm khác cho hai anh em cùng ăn với nhau.

Trong mâm có hai đĩa cá: một đĩa cá chép ngon lành, và một đĩa mấy thứ cá vụn nhỏ, không lấy gì làm ngon.

Lúc hai đứa ngồi ăn, quan lại đứng lén xem, thì thấy thằng lớn tuổi “gắp gắp, và và” vọc vào đĩa cá chép ăn mãi, còn thằng nhỏ tuổi hơn chỉ ăn đĩa cá vụn thôi.

Quan thấy thế lấy làm lạ, thăng ngay công đường, sai lính cho đòi cả hai anh em lên, hỏi rằng:

- Tao thấy chúng mày ăn cơm có hai đĩa cá, mà mỗi đứa lại ăn một đĩa là nghĩa làm sao?

Rồi quan lại hỏi riêng thằng con đẻ rằng:

- Thằng kia sao mày không ăn cá chép?

Nó thưa rằng:

- Bẩm lạy quan lớn, xưa nay con vẫn kiêng không ăn thứ cá ấy, vì tên tục cha con là Chép.

Còn thằng kia nín, không nói được ra sao cả.

Quan nghe xong, giảng giải mọi điều phân minh, rồi sai lính đánh thằng lớn tuổi, bắt phải khai cho thực. Bây giờ nó mới chịu thú nhận nó là con nuôi chớ không phải con đẻ của ông cụ Chép.

TRUYỆN CỔ VIỆT NAM