CÂY GẠO

Cây gạo già mỗi năm lại trở lại tuổi xuân, cành nặng trĩu những hoa đỏ mọng và đầy tiếng chim hót. Lũ chim no mồi chạm vào đâu cũng kiếm được những con sâu xám béo nhũn hoặc những anh chị bọ gạo mình cũng đỏ như hoa.

Chỉ cần một làn gió nhẹ hay một đôi chim mới đến, là có ngay mấy bông gạo lìa cành. Những bông hoa rơi từ trên cao, đài hoa nặng chúi xuống, những cánh hoa đỏ rực quay tít như chong chóng nom thật đẹp.

Hết mùa hoa, chim chóc cũng vãn. Cây gạo chấm dứt những ngày tưng bừng ồn ã, lại trở về với dáng vẻ xanh mát, trầm tư ; cây đứng im cao lớn, hiền lành, làm tiêu cho những con đò cập bến và cho những đứa con về thăm quê mẹ.

Ngày tháng đi thật chậm mà cũng thật nhanh. Những bông hoa đỏ ngày nào nay đã trở thành những quả gạo múp míp, hai đầu thon vút như con thoi. Sợi bông trong quả đầy dần, căng lên ; những mảnh vỏ tách ra cho các múi bông nở đều, chín như nồi cơm chín đội vung mà cười, trắng lóa. Cây gạo như treo rung rinh hàng ngàn nồi cơm gạo mới.

Đã sẵn sàng cả rồi. Cơn giông như được báo trước rào rào kéo đến. Ngàn vạn lá gạo reo lên, múa lên Chúng chào anh em của chúng lên đường : từng loạt từng loạt một, những bông gạo bay tung vào trong gió, trắng xóa như tuyết mịn, tới tấp bay đi khắp hướng.

Cây gạo rất thảo rất hiền, cứ đứng đó mà hát lên trong gió, đóng góp với bốn phương kết quả dòng nhựa quý của mình. Cơn giông tan. Gió lặng. Cây gạo xơ xác hẳn đi, nom thương lắm. Nhưng chẳng có điều gì đáng lo cả; cây gạo bền bỉ làm việc đêm ngày, chuyên cần lấy từ đất, nước và ánh sáng nguồn sinh lực và sức trẻ vô tận. Mùa đông, cây chỉ còn những cành trơ trụi, nom như cằn cỗi. Nhưng không, dòng nhựa trẻ đang rạo rực khắp thân cây. Xuân đến, lập tức cây gạo già lại trổ lộc nẩy hoa, lại gọi chim chóc tới, cành đầy tiếng hót và màu đỏ thắm, rồi đến ngày đến tháng, cây lại nhờ gió phân phát đi khắp chốn những múi bông trắng nuột nà...

VŨ TÚ NAM (Trích Cây gạo)

LỜI BÌNH CỦA NHÀ VĂN PHẠM HỔ:

Ở đây, ta như được sống với cây gạo qua bốn mùa của mỗi năm, lúc ra hoa, lúc kết quả, lúc cho bông bay tung vào trong gió, lúc cây cành trơ trụi... Ta còn nhận thấy thêm, cây gạo không chỉ sống với trời, với đất, với chim, với gió mà còn sống gắn bó với con người : "Cây đứng im, cao lớn, hiền lành, làm tiêu cho những con đò cập bến và cho những đứa con về thăm quê mẹ."

Lời văn đẹp, trong sáng và thật có tình. Cây gạo không chỉ được nhân hóa mà thật sự đã thành một con người nhất là ở những câu: "Ngàn vạn lá gạo reo lên, múa lên, chúng chào anh em của chúng lên đường.." hoặc: "Cây gạo xơ xác hẳn đi, nom thương lắm...". Ta đọc và tự dưng nghĩ ngay đến những con gà mẹ, những con thỏ mẹ, sau khi ấp trứng, đẻ con.

Nguồn: Văn miêu tả và kể chuyện, Nxb GD, Hà Nội, 1998.