HAI LÀNG TÀ PÌNH VÀ ĐỘNG HÍA - Phần 1

Nhà văn Lục Mạnh Cường nhớ lại: "Năm ấy, tôi khoảng 11 tuổi. Một buổi chiều đi chăn trâu về, chị tôi đang đứng đợi cạnh chân cầu thang. Chị chìa cho tôi một quyển truyện, Hai làng Tà Pình và Động Hía. Mắt tôi sáng lên, quên cả mệt nhọc và nóng bức của buổi chiều hè. Tôi ngồi bệt xuống bậc cầu thang nhà sàn, lật giở từng trang sách. Có những cơn gió mát thổi ra từ đó" (Những kỷ niệm với Hai làng Tà Pình và Động Hía, 2017).

PHẦN I:

Hôm nay, tôi kể cho các bạn thân mến câu chuyện Tà Pình và Động Hía. Trước khi vào chuyện, tốt hơn hết là tôi kế ngay cho các bạn một đoạn cần thiết của câu chuyện.

Trên các miền rừng núi, người Mèo và người Mán thường ở rất cao. Mãi tận đỉnh núi hay mãi tít mây xanh cũng dược. Người ta thường gọi đó là những rẻo cao hẻo lánh của Tổ quốc chúng ta.

Hồi nước ta chưa độc lập, giặc Pháp còn cai trị, nhân dân các bản ít giao thiệp với nhau. Phần vì dường xa lắm dốc, phần vì cũng chẳng có chợ búa, phố phường gì mà buôn bán, trao đổi. Người Mèo với nhau đã như vậy. Người Mèo và người Mán lại càng xa nhau hơn nữa. Thường có những chuyện thù hằn hàng mấy đời để lại. Có khi làm lễ ăn thề cúng ma rừng ma núi mà nguyền rủa lẫn nhau.

Tà Pình và Động Hía cũng như vậy. Hai làng cách nhau nào có bao xa. Chỉ bốn khoảnh đồi cỏ là đến. Một con ngựa của người Mèo ở làng Tà Pình thả ra ăn cỏ thuận chân hoặc mải ăn một tí, chỉ một tí thôi, là nhảng vó sang dất Động Hía của người Mán.

Làng Mèo Tà Pình và làng Mán Động Hía cũng giống như các làng Mèo làng Mán khác, thường có những người cầm đầu. Người cầm đầu làng Mèo gọi là thống lý. Người cầm đầu động Mán thường là dòng họ Lý, họ Triệu, làm vua các người Mán khắp nơi.

Trước khi xảy ra câu chuyện tôi sắp kể vào khoảng hai ba đời gì đó, có một con ngựa của nhà thống lý họ Hoàng. Con ngựa này đẹp thật. Trước kia nó không phải là giống ngựa nhà thống lý họ Hoàng. Nó là của một gia đình họ Vũ. Anh ta có con ngựa đẹp nhưng lại không phải là thống lý nên khó giữ ngựa ở trong nhà. Một hôm, ngựa của anh đi qua nhà thống lý họ Hoàng. Thống lý họ Hoàng đang đứng phanh bụng ở trước cửa. Chòm tóc của lão ta đã bạc nhưng người còn rất khỏe. Lão ta đứng chống háng, miệng ngậm cái tẩu thuốc lào dài dằng dặc, vừa hút thuốc vừa nheo mắt nhìn con ngựa. Thế là hôm sau, lão ta cho người sang "xin". Anh họ Vù bụng tiếc của nhưng miệng vẫn phải cười dắt ngựa sang nhà thống lý họ Hoàng. Lão gật gật gù gù làm ra chiều don dả, vui mừng. Thống lý trả cho chén tống muối đem về.

Từ đó thống lý rất chăm chuốt con ngựa. Chú ngựa tốt số sang nhà thống lý ngày một khỏe một đẹp. Lông hồng mượt như nhung. Thống lý quý con ngựa như vàng.

Một hôm con ngựa được thả ra ăn cỏ. Ngựa lững thững, vẫy đuôi. Đầu nó cúi xuống gặm cỏ soàn soạt. Dáng nó cũng đủng đỉnh như con nhà quan vậy. Ngựa ăn cỏ non ngon miệng đi quá gốc cây bứa làm ranh giới chia hai làng Tà Pình và Động Hía. Ngựa đạp bừa, nhai nát nương dưa của vua Mán họ Lý ở Động Hía. Cũng là lúc mẹ vua Mán họ Lý đi thăm nương, thấy vậy đỏ mắt lên. Cái mắt nhăn nheo của người già dúm lại. Con mắt quắc lên như nảy lửa. Mẹ vua Mán rút con dao rừng đeo cạnh sườn, chém liền hai nhát vào đầu gối vó ngựa sau. Con ngựa co một chân lọc xọc chạy về tàu. Đầu nó gác lên một gióng gỗ nhưng chân không hạ xuống được nữa, máu chảy ròng ròng.

Con trai thống lý thấy ngựa bị chém què, tiếc ngựa khóc hu hu. Hắn ta bảo vợ lấy cái nó và mũi tên thuốc độc, giắt tên lên mang tai lần theo vết máu ngựa mà tìm.

Lúc bấy giờ mẹ vua Mán chém con ngựa xong cũng chẳng buồn dọn lại dưa, quay về. Chẳng may có chị con gái nhà thường dân ở Động Hía đi hái chè trong rừng vừa tới nơi thì gặp con trai thống lý bên kia cây búa. Con trai thống lý tỳ nó vào bụng, dán dây và bật tách một cái trúng ngay ngực chị con gái Mán. Chị ta nghiến răng vừa chạy về vừa rút mũi tên ra. Thuốc độc ngấm trong máu, chạy vào tim. Tới khe nước đầu động, chị uống một hụm, rồi cố chạy được tới động thì lảo đảo ngã gục xuống, tay còn nắm chặt mũi tên của người Mèo.

Thế là hai làng thù nhau từ đời này qua đời khác chỉ vì cái chuyện giữa nhà thống lý Mèo và nhà vua Mán mà thôi. Cây bứa lâu đời vẫn chưa đổ, giờ nó già cỗi cao chon von.

Cho tới năm 1948. Giặc Pháp chiếm dưới chân núi, bắn súng cối lên nương người Mán, nương người Mèo. Có lần mấy nương dưa liền của người Mán bị đạn phá tung lên hỏng cả. Nương thuốc phiện của người Mèo đẹp như những cánh đồng hoa cũng bị nát. Cả hai làng Tà Pình và Động Hía đều không thích thằng Pháp.

Mấy lần liền, cán bộ Cụ Hồ lên dạy người Mán đánh giặc giữ làng, tăng gia sản xuất. Thiếu niên Mán tổ chức thành một đội liên lạc, Cán bộ biết câu chuyện thù hằn giữa Tà Pình và Động Hía, dem ra giải thích, khuyên dân Mán nên đoàn kết với người Mèo. Người Mán mới dầu không nghe, sau dần dần cán bộ nói: Cụ Hồ bảo Kinh, Thổ, Thái, Mán, Mèo, Mường là anh em một nhà. Câu chuyện thù hằn kia là không tốt. Đáng lẽ là việc của hai nhà thống lý Mèo và vua Mán, sao lại là việc của dân hai làng.

Chồng nghe được cho là phải, về nói với vợ, vợ về nói với con cái. Thiếu niên nghe được cũng đem ra nói với nhau. Ai cũng khen cán bộ nói phải. Làng Mán đã muốn làm lành với làng Mèo, nhưng họ nhà vua Mán không bằng lòng. Người Mán có người nghĩ rằng: nếu cán bộ vào được làng Mèo mà nói, thì người Mèo cũng hiểu được như người Mán.

Rồi sau đó, cán bộ từ làng Mán sang làng Mèo cũng làm như vậy. Nhưng thống lý dòng dõi họ Hoàng lắc dầu quầy quây. Hắn rút cái tẩu thuốc lá dài, mắt lim dim, nói:

- Mán Động Hía mang cán bộ về, sau này cán bộ đem bộ đội lên bênh nó giết người Mèo ta đó.

Có lần hắn nói:

- Cán bộ khinh người Mèo, đến với người Mán trước.

Người ta bàn tán:

- Không biết ông thống lý nói có thật không?

Hắn nheo mắt, dập cái trôn chén xuống sàn:

- Bảo sao? Bảo sao?

Thế là mọi người lại im và vì quá tin lời thống lý, người Mèo lại đuổi cán bộ, chua muốn làm lành với người Mán.

Câu chuyện tôi bắt đầu sau đây, các bạn ạ, nó vào giữa lúc đó. Và, đây mới thật là câu chuyện mà các bạn cần biết kỹ, nó mới là câu chuyện chính mà tôi kể cho các bạn nghe. Mời các bạn đến Tà Pình trước.

Buổi sáng. Mặt trời lên ửng đỏ trên các ngọn núi trước mặt Những ngọn đồi cỏ lau ngút đầu và con đường đá dăm đất đó còn ấm sương sớm. Vừ A Sình tỉnh dậy. Cậu bé vừa mở hai mắt ra đã nghe thấy tiếng xay ngô ù ù. Câu nhảy tót ra ngoài của, lấy tay hứng vòi nước đắp lên mặt.

Bỗng nhiên đàn chim từ mái nhà bay vù vù về phía Động Hía, vừa bay vừa hót "chà chích, chà chích".

Sình khoanh tay trước ngực, đứng phưỡn cái bụng phệ trắng hếu ra nhìn. Sình nói một mình:

- Nhiều con chim. Sao nó không ở Tà Pình mà lại bay về phía Động Hía? Tao bắt được một con thì thích quá.

Nói một mình như vậy, cậu nâng vạt áo lên lau mặt. Nghĩ một lát, cậu vò chỏm tóc như một chiếc áo búp da nằm trên dầu, chạy thụt ngay vào trong nhà.

Mẹ cậu đang xay ngô. Cái váy hàng trăm nếp của bà rung rinh. Bà thấy con xách cái lồng chim từ trên vách xuống. Đó là một cái lồng bẫy. Bên trong, con chim mồi nhảy lách cách, lách cách. Bà hét lên cho to hơn tiếng cối xay:

- Mày di chơi à, lại bắt chim à?

Sình vừa sửa lại cái lồng vừa trả lời mẹ:

- Tôi đi bắt con chím chứ !

- Dế. Mày bắt chim, Tây nó lên, mày chạy sao kịp, Sình à?

- Tôi chạy kịp chứ. Nó đến Mán Động Hía trước chú.

- Ờ, mày đi cho gần cũng có con chim dây. Mày đừng sang quá đất Tà Pình. Mán Động Hía nó giết chết đấy. Nó chém cho đấy.

Sình chưa nghe hết lời mẹ, cậu xách cái lòng lon ton chạy về phía có đàn chim bay.

Bà mẹ buông tay cối, lật đật ra cửa. Thấy con chạy về phía động Hía, bà dang thẳng tay lên trời, cúi gập người xuống, chân giậm bành bạch, hét lên:

- Sang phía rừng măng này này. Mày sang Mán, nó chém chết.

Cậu bé nghe mẹ hét, lảng vảng đi từ từ sang phía rừng măng. Bà mẹ thấy vậy mới yên tâm quay vào, lại xay ngô ù ù.

Cậu bé thấy mẹ vào rồi thì len lén co chân lên thật cao, rón rén quay lại rồi ù té chạy về phía Động Hía. Bà mẹ cứ tưởng con đi về phía rừng măng nên không nhìn ra nữa.

Sình chạy khuất một khoảnh đồi. Cậu yên trí đi từ từ. Miệng cậu chúm lại huýt sáo theo tiếng chim. Con chim mồi trong lồng cành cạch nhảy hót theo. Đi được một quãng thì đã vắng tanh. Bờ có lặng lẽ như một nơi bỏ hoang từ lâu đời. Con chim hú hồ nào bỗng dưng kêu bạn giữa ban ngày làm cho cậu bắt đầu sợ. Cậu lẩm bẩm một mình:

- Thằng Mán nó chém tao thì tao chết à?

Tiếng chim trong lồng lại hót lên "chà chích, chà chích". Tiếng chim trong vắt nhu khêu gợi làm cho cậu chúm mồm huýt theo. Rồi cậu lại lẩm bẩm:

- Tao thấy nó thì tao chạy chứ. Con chim nó bay về phía ấy mà. Nó chỉ ở gần vườn chè của thằng Mán thôi.

Thế là Sình lại đi.

Cây bứa dã sờ sờ trước mắt. Cây búa từ mấy dòi trước là cái mốc ngăn cách hai làng Tà Pình và Động Hía bây giờ vẫn còn. Cậu bé dừng ngay lại, nhìn quanh. Mấy cây thâm thấp ngay cạnh đường là chỗ Sình có thể treo lồng chim được rồi. Cậu chuẩn bị lạt và buộc lồng chim lên một cành cây. Cậu mở cửa ngăn bẫy ra, rồi thứ mấy cái. Cửa lồng vẫn tốt. Cậu liền núp vào một lùm cây dại, mồm huýt sáo theo tiếng chim. Con chim mồi cũng hót theo. Mấy con chim nghe tiếng hót, từ trên cành cao nhảy dần xuống cành thấp.

Trống ngực Sình đập thình thình. Nhưng lũ chim chẳng vào lồng cho. Chúng cứ nhảy loanh quanh.

Bỗng dưng "cách" một cái. Không phải lũ chim dại dột dã mắc cạm của Sình mà chính con mồi dã nhoi ra từ lúc nào. Sợi dây buộc chân làm vướng cánh nên nó chỉ nhảy chứ không bay được.

Con chim nhảy xuống mặt dưỡng, cố vươn cánh lên mà bay. Cái chân nó chỉ bổng lên chút ít rồi lại sà xuống.

Cậu bé Mèo hoảng hốt. Từ trong bụi cây, cậu nhảy xổ ra duối chím. Mấy lần cậu lao cả xuống bờ cỏ mà đuổi nhưng con chim chưa bị nắm trong tay cậu. Nó vẫn loạng choạng chưa cất nổi cánh. Cậu vừa đuổi vừa vồ, vừa nói một mình:

- Mày bay à? Tao bắt mày, tao bắt dược mày.

Con chim thoắt chốc bỗng lao sang bên kia cây búa. Thôi thế là dất Dộng Hía rồi. Sình bỗng dưng thừ người ra. Cậu xoa xoa cái bụng: "Tao sang bắt chim à? Thằng Mán nó chém tao chết. Tao mất chim thì tao tiếc lắm".

Sình định bước bạo sang. Nhưng rồi cậu không dám. Con chím bay loạng choạng vài khúc nhỏ, rồi nằm nép mình trong một bụi cây.

Đột nhiên đám chè của người Mán động đậy. Rồi một chú bé Mán nhảy ra. Chú bé cũng nhỏ như Sình, đầu quấn cái khăn tày vố to hơn người. Chú đuổi bắt con chim.

Con chim thấy người đuổi lại bay loạng choạng.

Sình lo quá. Thằng Mán bé con kia nó bắt mất con chim thôi. Làm thế nào bây giờ? Sình phùng mồm. Hai bàn tay nắm chặt lại. Hai chân giậm bành bạch, Sinh giậm dọa cậu bé người Mán bằng tiếng Quan Hỏa:

- Dề! Hề! Thằng Mán bé con kia! Lấy con chim của tao à?

Cậu bé người Mán vẫn ra sức duổi con chim. Sình sợ nó không nghe thấy, cậu lại hét:

- Tao mà sang, tao chém chết thằng Mán kia.

Cậu bé người Mán dã bắt được con chim. Cậu cầm bằng hai bàn tay úp vào nhau gượng nhẹ và quay lại. Cậu đi khụng khiệng tới gần cây búa, nói dõng dạc cũng bằng tiếng Quan Hỏa:

- Tao không sợ mày chém giết. Tao có dao, mày không có dao.

Sình run bắn người lên. Mình không có dao thật. Mà con dao của nó thè lè xuống quá đầu gối kia. Nó có thể rút ra chém mình một nhát. Sình quay đầu toan chạy. Nhưng, cậu bé người Mán đã nhảy quá sang địa phận Tà Pình.

- Mày chạy, tao cũng chém được.

Hình như đã quá sợ, Sình chống tay vào háng, mắt lừ lừ. Con mắt người Mèo dài như một chiếc lá răm. Hai con mắt của cậu bé người Mán lại tròn xoe, đỏ lù nhìn lại. Sình đã giữ thế thủ. Cậu bé người Mán lừ lừ cặp mắt:

- Mày định đánh nhau à? Mày không có dao, tao có dao. Nhưng tao không dánh mày đâu.

- Mày không đánh tao nhưng mày lấy chim của tao tao phải đánh mày chứ.

- Tao không lấy chim của mày. Cán bộ Cụ Hồ bảo phải đoàn kết nên tao không lấy của mày.

- Cán bộ Cụ Hồ là vua Mán à?

- Không phải, mày chưa biết. Mày cầm con chim này mà về đi.

À, sao thằng Mán lại tốt thế nhỉ? Cha mẹ ta bảo thằng Mán ác lắm kia mà. Sình nghĩ như vậy, đưa tay ra nhận lại con chim, tay vẫn còn run run.

- Mày cũng đi bẫy chim à?

-Không, tao đi hái chè cho mẹ tao. Mẹ tao ốm. Sao mày không về xay ngô cho mẹ mày?

Sình cười, nụ cười đầu tiên của cậu với một người Mán.

- Mẹ tao không ốm. Tao bẫy chim hơn.

- Mày xay ngô cho mẹ mày. Mẹ mày lên nương bẻ hết ngô về. Thằng Tây lên, nó không cướp được.

- Tên mày là gì?

- Tao là Triệu Đại Mã, con Triệu Kim Đan.

- Tao Vừ A Sình, con Vừ A Dếnh. Mày có chơi với tao không?

- Tao chơi chú. Cán bộ Cụ Hồ bảo người Mèo người Mán là anh em mà.

Có tiếng người gọi Sình từ phía bản Tà Pình. Nghe rõ tiếng người lớn, cả hai cậu cùng sợ. Triệu Đại Mã chỉ kịp chào bạn:

- Tao về...

Thế là cậu co cẳng chạy như gió qua khoảnh đồi.

Buổi trưa hôm ấy, mặt trời trên đỉnh dầu giội nắng xuống ngọn đồi trơ trụi. Làng Tà Pình như đống rạ khô. Một con gà giữa lúc im lặng gáy lên ó o. Vừ A Sình xách chiếc lồng chim ra bóng một cái cây khẳng khiu ngồi.

Từ hôm gặp Triệu Đại Mã ở gốc cây búa, tuy được trả lại con chim. Vừ A sình cũng không dám ra bẫy chim ở đó nữa.

Cả ngày Vừ A Sình chỉ ngồi chơi với con chim mồi. Cậu lấy một sợi dây mẹ xe để dệt váy buộc hẳn chân con chim vào trong lồng cho chắc. Các bạn khác không có chim kéo đến túm tụm lại xem. Có đứa lừa lúc Sình không để ý, cầm que chọc vào mất con chim. Sình quay lại bắt gặp. Cậu chửi mấy tiếng, túm ngay mớ tóc phất phơ trên đầu bạn, đạp cho mấy cái.

Lũ bạn sợ Sình. Dứa thì chạy. Dứa thì đá cái lồng của Sình một cái rồi mới chịu chạy. Sình tức mình vớ chiếc nỏ của bố gác trên gác bếp chạy ra định bắn cho chúng nó một phát nhưng nó thì to mà người thì bé. Sình đành chịu. Sình chửi huyên thuyên một hồi:

- Không bằng thằng Mán, thằng Mán tốt hơn chúng mày.

Buổi tối đang vào độ ông trăng sáng. Ông trăng trèo lên đỉnh núi rồi cứ lơ lửng trên không. Ánh sáng xuyên qua sương bàng bạc. Ông bố Vừ A Sình nằm co hút thuốc phiện. Mẹ Sình lại quay cối ù ù.

Sình đứng một mình chẳng làm gì. Cậu mon men lại chỗ bố. Bố vừa hút xong một điếu thuốc phiện, thở khói ra khét lẹt. Sình nuốt phải khói, ôm ngục ho một hồi. Có lẽ việc hút thuốc phiện trên này nó như hút thuốc lào dưới xuôi nên người bố thấy con như vậy cũng không lấy làm ngạc nhiên hoặc trách móc gì cả. Điếu thuốc phiện ấy có lẽ cũng một phần nào làm cho ông đỡ thèm hơn là lúc bắt đầu hút nên ông mới thư thả vuốt cái chòm tóc trên đầu mình đang xõa xuống như một cái đuôi sam. Ông ngồi dậy nhìn con từ đầu tới chân rồi nói khẽ, giọng ông có vẻ trách móc:

- A Sình à!

Sinh thấy bố gọi mình trong lúc hút thuốc, cậu đoán rằng bố sai mình việc gì. Nhưng không, ông vẫn một tay cầm tẩu, một tay ngoáy kim tiêm, vừa ngoái ông vừa chầm chậm:

- Cái mẹ nó bảo mày bắt chim ở gần Động Hía. Sình hiếu ra là bó biết chuyện rồi. Cậu định lảng ra chỗ khác nhưng ông bố đã tiếp luôn:

- Ông thống lý bảo người Mèo ta có thù mấy đời với người Mán. Mày ra đấy, nó biết nó chém chết mày ngay đấy.

Sình nghe câu nói ấy của bố lần này là lần thứ bao nhiêu rồi. Ông bố luôn luôn nhắc Sình câu chuyện thù hằn ấy. Nhưng lần này, Sình bỗng thấy câu nói của ông bố không được đúng lắm. Tuy vậy, cậu cũng ngờ ngọ. Ừ, người Mân bé không giết mình. người già có thế giết mình được chứ. Cậu hỏi lại bố:

- Thằng Mán già nó mới giết chứ?

Ông bố lắc đầu. Ông vẫn lấy cái giọng từ từ chầm chậm như cũ nói với con:

- Ông thống lý bảo thằng trẻ con nó cũng chém dấy. Mày thấy nó mày cũng phải chém, không thì nó sẽ chém mày.

Sình đã toan đem chuyện gặp Triệu Đại Mã kế cho bố. Để cho bố biết thằng Triệu Đại Mã có dao nhưng gặp mình không chém. Nhưng cậu vẫn thấy sờ sợ bố mình. Câu không nói nữa. tìm cách lần ra đống đay, rúc vào đó mà nằm.

Nằm trong đống đay. Sình đã tính toán rất nhiều về việc mình có nên tiếp tục trốn ra nương dưa của người Mán Động Hía nghe thằng Triệu Đại Mã hát không.

Đã mấy tối nay. Sình thường hay mò ra nương dưa, nằm im xem thằng Triệu Đại Mã cùng bạn nó vui chơi, học hát. Lần đầu tiên Sình mò ra cái nương dưa này cũng chỉ vì tối hôm đó cậu ra sân nghe vang vang từ mấy khoảnh đời kia bay đến những tiếng hát. Nghe không được rõ lắm. Sình đoán:

- À, Động Hía có ma rồi. Dân bản đang cúng đấy.

Tối thứ hai tiếng hát vẫn cất lên, nhưng tiếng quay cối của mẹ ù ù, nghe không rõ. Lúc ấy bố đi vắng, cậu chạy vào nắm chặt lấy tay mẹ không cho mẹ xay nữa để cậu lắng tai nghe. Bà mẹ tức mình hét lên:

- Sao cầm tay tao? Sao cầm tay tao? Sình không trả lời mẹ. Cậu nghiêng hẳn cái tai nghe ngóng . Không phải cúng ma đâu. Có nhiều người hát lắm. Nghe rõ những tiếng trẻ con chứ không phải tiếng người lớn. Sình nghe đã rõ như vậy, cậu mới buông tay mẹ ra. Bà mẹ chẳng hiểu thế nào, bà trợn tròn mắt thở dài vì thấy con bà khang khác.

Đầu óc Sình này ra một ý nghĩ. Trời tối, ta có thể leo qua đồi tranh đến nương dưa cạnh Động Hía mà xem nó làm cái gì, nó hát cái gì. Nếu nó bắt, ta gọi Triệu Đại Mã đến bênh ta.

Thế là Sình lên bố mẹ mò mẫm rẽ cỏ tranh đi tắt tới nương dưa Động Hía ở cạnh bản. Cậu ngồi thu lu như một gốc cây cụt.

Dưới ánh trăng bọn trẻ con người Mân đang làm gì thế kia? Chúng đang ngồi quây tròn. Đông lắm. Chúng đang hát cùng nhau một bài hát mà Sình nghe không phải tiếng Mán, không phải tiếng Mèo, không phải tiếng gì. Tiếng hát của chúng vang vang lên:

- "Duốc gươm thiêng vung cho nước nhà..."

Tiếng chúng nó đều tăm tắp, trong văn vắt. Không biết tiếng nào là của Triệu Đại Mã cả. Tiếng hát cứ gọn gàng, nghe vui tai lắm. Nó làm cho Sình lắng tai nghe một cách say mê... "Hồ Chí Minh muôn năm. Bác Hồ Chí Minh..." tiếng hát lạ lùng cứ dài mãi ra.

Sình ngồi im. Cứ ngồi im như vậy, Sình nào có dám động dậy. Động dậy nó biết thì khốn. Con dĩn cắn bụng nhoi nhói. Sình chỉ dám lấy bàn tay xoa nhẹ. Ở, người Mèo ở Tà Pình chưa bao giờ thấy vui như thế đâu. Người Mán nó mới có cái vui ấy, thật đấy. Nhưng cái chuyện mà Sình thấy lạ nhất là khi chúng hát lâu lâu rồi thì chúng đứng cả dậy. Đứa nọ nói đứa kia thành hàng đôi trước khi về ngủ khò. Có tiếng thằng nào nói thật to. Sình nghe kỹ thì ra tiếng thằng Triệu Đại Mã:

- Thiếu nhi!

Tất cả chúng nó đồng thanh:

- Nghiêm!

- Thiếu nhi!

- Nghỉ!

- Thiếu nhi!

- Nghiêm!

- Thiếu nhi!

- Kỷ luật, trật tự!

Thế là đứa nào về nhà đứa nấy. Sình cũng xoa bụng xoa chân đứng dậy trở về. Mấy hôm sau cu cậu thành quen, không mò đến không chịu được. Và tới nay Sình cũng phải đến nữa rồi. Nghĩ như vậy. Sình ra khỏi đống đay. Cậu rón rén ra ngoài, chạy ù lên đồi cỏ tranh, tới nương dưa Động Hía.

Lần này Sình đến thấy khang khác. Chúng nó cũng dang chơi ở giữa Động Mân như mọi hôm, nhưng hôm nay thì vắng vẻ. Tuy có tiếng hát nhưng lèo tèo ít lắm. Cả bản cũng ít ánh lửa. Cậu thấy gai người nổi lên như kiến cắn.

Đột nhiên Sình nghe sột soạt ở đằng sau lưng. Hố à? Cậu bé họ Vũ cứ có hít hơi xem. Không thấy hôi gì cả. Thế thì con lợn à? Con lợn gì mà nhiều thế? Sình thấy có những tiếng động nhè nhẹ xung quanh cậu. Sình đã toan dứng dậy, co chân chạy về thì một lũ trẻ con Mán xô ngay lại túm chặt lấy cậu.

- Bắt được rồi! Bắt được rồi!

Thì ra lũ trẻ con bên Động Hía. Lúc ban ngày có đứa lên nương hái dưa, thấy những vết chân nho nhỏ, do thì thấy không phải vết chân mình. Chúng nó nói với nhau và định bắt dứa ngồi trộm ở nương dưa.

Chúng túm được Sình rồi kéo tuồn tuột xuống dộng. Sình cố vùng vẫy, cựa quậy. Cậu cắn lung tung nhưng chúng nó tuy bị đau vẫn không bỏ cậu ra. Và sau đó cậu liền bị ngay một thằng có cánh tay rắn chắc thít chặt lấy người làm cậu không thể nào cựa quậy được nữa.

Phía dưới, lũ trẻ đang chơi, thấy trên nương xôn xao thì reo lên à à:

- Cái người Việt gian à?

- Cái người Tây làm giặc à?

Sình bị thít trong cánh tay của thằng khóc mạnh nào đó nhưng cậu cũng có thể nghĩ được: "Thôi thế là người Mán nó bắt tao rồi. Thằng Mán trẻ con cũng biết giết người đấy. Như vậy bố tao nói đúng rồi". Nghĩ như vậy. Sình khóc lên tu tu.

Lũ trẻ lôi Sình xuống dưới bản. Một cậu cứ giữ chắc lấy tay Sình, bảo các bạn:

- Vào báo cáo với cán bộ đi.

Nhưng một cậu khác, cậu Triệu Đại Mã kêu lên:

- A lú! Vừ A Sình, người anh em. Sao mày lại ngồi đây?

Sình thấy Triệu Đại Mã sướng như người vừa bắt được con chim. Cậu gọi hổn hển:

- Triệu Đại Mã, Triệu Đại Mã, mày biết à?

Bọn họ buông cậu ra, cậu đứng một mình. Nhưng dù sao cậu cũng hỏi lại cho chắc chắn:

- Bắt tao để đánh tao à?

Triệu Đại Mã vẫn nói với cái giọng chắc nịch như đã gặp lần trước:

- Không dánh mày, nhưng mày ngồi làm gì đó?

- Chúng mày hát hay, tao ngồi nghe hát chứ. Tao ngồi tao lại về chứ.

Triệu Đại Mã gật gù có vẻ người lớn:

- Cho Vừ A Sình chơi với chứ?

Lũ trẻ cũng gật đầu, lao nhao:

- Cho chơi chứ.

- Cho chơi chú.

- Anh em ta cả thôi.

Vù A Sình chưa hết sợ. Cậu ngồi im thin thít bên cạnh Triệu Đại Mã. Họ bắt đầu hát cho Vũ A Sình nghe.

Nhân dân trong động láo nháo ra xem Vừ A Sình. Họ cười cười chỉ trỏ vào Vừ A Sình. Một bà còn nguyên cái địu con trên lưng, chân nhún nhảy vừa đu đưa con cho dễ ngủ vừa nói:

- Ô... cái thằng Mèo đẹp nhỉ. Nó cũng giống ta đấy chứ!

Một ông già gầy còm nhom cười dễ dãi:

- Cán bộ bảo là anh em mà. Thằng Tây mới khác chứ.

- Ngày xưa thù nhau quá đấy.

Vù A Sình ngồi nghe, không hiểu gì. Nhưng cậu trông dáng diệu của người Mán, trống ngực cũng bớt đập liên hồi. Cậu lấm lét nhìn mọi người nhưng vẫn nép mình vào Triệu Đại Mã.

Cứ như vậy hồi lâu, sực nhỏ trời đã khuya, cậu bảo Triệu Đại Mã:

- Tao về.

- Về mai đến chứ?

- Đến chứ. Người Mán tốt lắm, không giết tao.

- Đến ban ngày cũng dược đấy. Tao sang bên người Mèo có dược không?

Sình suy nghĩ một lát rồi lắc đầu:

- Người Mèo tao chưa biết thế đâu. Mày sang nó giết đấy.

- Thôi, mày về đi.

Tuy Sình nói vậy. Triệu Đại Mã cũng cùng một bạn nữa đưa Sình về đến đầu bản Mèo mới quay trở lại.

Vừ A Sình đêm ấy không ngủ được. Cậu nghĩ bụng: bố tao, mẹ tao bảo người Mán Động Hía ác lắm. Tao phải nói chuyện cho bố tao biết mới được. Nó không ác đâu.

Sáng hôm sau con gà rừng gáy te te, ó ở trên nương. Vừ A Sình trở dậy lại nghe mẹ cậu đã quay cối ù ù.

Bà Vừ A Dếnh đang quay bỗng dưng Vừ A Sình ngủ trong đống đay vùng dậy. Sợi đay còn dính đầy người. Cậu không trèo lên vơ vội lồng chim như mọi ngày nữa. Cậu đến ngay bên mẹ câu:

- Trẻ con có làm được cái này không mẹ?

Bà mẹ gật đầu:

- Mày thì làm được đấy.

Sình nói đột ngột:

- Tôi làm cho.

Bà mẹ giật mình đánh thót một cái. Quả thật như lời ông đêm qua nói với bà, con bà dạo này khác lắm. Nó có nhiều dáng điệu không giống như mọi ngày. Nó hay lảng vảng đi đâu, gọi không thưa. Nó lại hay nói những câu mà chính ông bà cũng không bao giờ nghĩ đến. Ông cẩn thận dặn bà coi chừng không khéo có con ma trong người ám ảnh gì dấy. Dạo này bà hết sức chú ý đến con. Thấy con hỏi như vậy, bà hỏi lại:

- Mày muốn lấy vợ rồi à? Mày muốn làm để lấy vợ rồi à?

Sình lắc đầu quầy quậy:

- Ô, tôi không biết vợ đâu. Tôi muốn làm cho mẹ thôi.

Mắt bà mẹ ngạc nhiên quá thành ra ngớ ngẩn.

- Mày nói thật à?

- Thật chứ. Tôi làm cho mẹ để mẹ đi bẻ hết ngô không thằng Tây nó lên nó lấy hết.

Bà mẹ vẫn không tin lời cậu nói. Bà chỉ vào cái lồng chim mà báo:

- Mày còn chơi chim nữa cơ mà.

- Tôi chơi con chim chứ, nhưng tôi làm cả cho mẹ nữa chứ.

Bà mẹ hú lên một tiếng dài khe khẽ. Bà chạy vội đi tìm ông trong giường tuy rằng bà đã biết ông đi nương thuốc phiện từ bao giờ rồi. Bà lại hú lên một tiếng khe khẽ nữa, chạy loanh quanh không biết mình làm cái gì. Cuối cùng bà trợn tròn xoe hai mất, hỏi bằng một giọng hoảng hốt:

- Con ma nó không làm cho mày nói dối chứ?

- Không mà, tôi nói thật mà. Tôi không có ma dâu. Thằng Mán Triệu Đại Mã nó cũng làm như thế đấy.

Vừa nghe thấy tiếng "thằng Mán Triệu Đại Mã", bà đã co dúm người lại. Bà ôm lấy mặt, sợ hãi. Nó đi chơi với thằng Triệu Đại Mã thật à? Thằng Triệu Đại Mã là thằng nào, bà không cần biết, nhưng chỉ cần biết nó là một "thằng Mán" thì bà đã thấy hú vía cho con bà rồi. Không, không phải con bà đi chơi với thằng Mán Triệu Đại Mã dâu. Nếu con bà đi với Triệu Đại Mã thì con bà bị nó chém chết rồi còn gì nữa. Đúng là con bà có ma rồi. Bà buông mình đánh thịch một cái xuống chiếc giường đất. Bà bỏ thõng hai tay xuống một cách thờ thẩn, mất hồn.

Mắt bà như bối rối trăm chiều, rồi bà nói. Bà nói, hình như muốn đem lại trí khôn cho con bà:

- Mày không gặp thằng Mán đâu. Mày nói sai đấy. Mày có ma trong người rồi đấy.

Sình thấy mẹ không tin lời mình, cậu nhăn nhó:

- Tôi nói thật mà. Tôi gặp nó đấy.

- Nó chém mày vào đâu?

- Nó không chém tôi vào đâu cả.

Bà lắc đầu tuyệt vọng. Giọng bà đau đớn:

- Con ma nào nó làm mày điên rồi, Sình à!

Cho đến bây giờ bà vẫn hoàn toàn không tin rằng người Mán Động Hía lại không giết người Mèo Tà Pình. Đã mấy đời nay không có chuyện như vậy. Đúng là con bà có ma rồi nên nó mới nói thế. 

(còn nữa)

BẮC THÔN