SỰ TÍCH LOÀI CHIM SẺ

Ngày xửa ngày xưa ở làng kia, có một anh thanh niên mới lớn tên Sẻ. Cha mẹ Sẻ chẳng may mất sớm để lại cho Sẻ một gia tài lớn. Với một người còn trẻ đã lắm tiền nhiều của như Sẻ mà lại không có nghề ngỗng gì thì thật là tai hại. Sẻ ỷ vào cơ ngơi của mình, anh bắt đầu kết giao với mọi người, bất kể ai, và tiêu tiền không tiếc.

Thôi thì tấp nập kẻ vào người ra, bọn du thủ du thực tìm đến Sẻ, tôn Sẻ lên hàng đàn anh của chúng, nhưng kỳ thực là để lợi dụng con người hào phóng dại dột nầy. Trong ngôi nhà ngói đỏ mà cha mẹ Sẻ để lại, lúc nào cũng vang lên tiếng đàn hát, tiếng nói cười rôm rả. Tiệc tùng ở nhà xong. Sẻ lại mời mọc thực khách đi quán, đi tiệm. Cả bọn kéo nhau đi nghênh ngang ngoài đường, ăn vận sang như những ông hoàng con. Trông thấy họ, những người dân trong làng thì thầm:

- Ôi, cái cậu Sẻ nầy! Thật chẳng biết làm cái tích sự gì cả. Cậu bé tưởng như thế là ghê gớm lắm phỏng? Thật buồn cười!

- Ồ, bác khéo lo! Cái ngữ ấy rồi thì cũng chết bờ chết bụi!

Sẻ không biết thế, anh kéo cả đám bạn vào quán. Người chủ quán chạy ra đon đả:

- Ồ, chào cậu Sẻ! Gớm, trông cậu mới phong nhã làm sao! Mời vào! Mời vào!

Đợi cho bạn bè yên vị đâu đó, Sẻ mới quay sang người chủ quán, hỏi:

- Hôm nay quán có gì hở ông chủ?

- Ồ! Quán có sẵn mọi thứ. Bảo đảm sẽ hợp khẩu vị của quý vị!

Sẻ dõng dạc:

- Dọn cả lên đây những món ngon vật lạ. Lựa thứ rượu thượng hảo hạng cho ta.

Người chủ quán vội lui ra, hối đầu bếp làm thức ăn. Ông ta nghĩ thầm: “Thật là vớ bở!"

Rượu thịt bày đầy bàn. Sẻ và bọn thực khách nâng cốc chúc sức khỏe nhau. Bọn lưu manh thi tài nịnh bợ, chúng ra sức nịnh nọt Sẻ, nào là “Anh Sẻ hào phóng nhất làng", nào là “Anh Sẻ là người bạn tốt không ai bằng!"v.v... Được tâng bốc, Sẻ khoái chí gọi to:

- Chủ quán đâu, mang thêm rượu thịt!

Cứ thế, ngày này qua ngày khác, Sẻ lao vào ăn chơi mà không hề nghĩ tới việc làm lụng. Ruộng đất không ai trông nom, mùa được mùa mất. Vườn tược cỏ mọc xanh um, hoa quả không ai buồn thu hoạch.

Ngồi không ăn thì núi cũng lở, vì thế gia sản của Sẻ dần dần cạn. Một số bạn bè của Sẻ bỏ đi. Sẻ lấy thế làm tiếc. Anh muốn tỏ cho mọi người thấy rằng anh vẫn còn là một người phong nhã, hào phóng... Nhưng bằng cách nào? Sẻ suy nghĩ và một tia sáng loé lên trong đầu anh: bán rộng. Chỉ cần bán đi hai mươi sào đất của anh là đủ để tiêu xài. Sẻ vội tất tả khăn gói đến nhà lão địa chủ trong làng. Vừa trông thấy anh, lão địa chủ đã nghĩ thầm: "Hừ! Thằng Sẻ! Sắp có món hời đây."

Lão đon đả mời chào Sẻ vào nhà và hỏi:

- Chắc anh có việc gì mới đến thăm chúng tôi đây, phải không?

Sẻ gật đầu, chậm rãi nói:

- Vâng, chẳng giấu gì ông, chúng tôi muốn bán mấy sào ruộng!

Mắt lão địa chủ sáng lên, lão còn lạ gì ruộng nhà của Sẻ. Đó là những thừa ruộng mà giá của nó phải đến 10 quan một sào ấy chứ. Lão đã thèm muốn nó từ lâu rồi. Tuy nhiên lão giả vờ nói:

- Ồ! Tiếc quá! Lúc này tôi lại không có sẵn tiền.

Sẻ thất vọng:

- Ôi! Thật chẳng còn biết tính đàng nào nữa!

Lão địa chủ cười cười:

- Tuy nhiên tôi cũng có thể giúp anh được. Anh bán bao nhiêu một sào?

- 5 quan một sào.

- Ruộng anh không đến 5 quan đầu. Tôi muốngiúp anh nên mua giùm anh 1 quan 1 sào thôi. Anh có 20 sào chứ gì, vậy tất cả là 20 quan.

- Trời! Sao mà rẻ thế?

- Tôi chỉ có thể mua với giá ấy mà thôi. Bán hay không tùy anh.

Sẻ nuốt nước bọt, ngồi im suy nghĩ. Không bán đất thì quả thật anh chẳng còn đủ tiền để ăn chơi với bè bạn. Bán đất thì với cái giá rẻ mạt ấy anh tiếc lắm. Sẻ đang lưỡng lự thì lão địa chủ đã ngọt ngào nói:

- Anh có bán đi hai mươi sào thì cũng vẫn còn ngôi nhà ngói đỏ kia mà. Giá của ngôi nhà ấy cao lắm đấy, ít ra cũng đến hai trăm quan ấy chứ.

Sẻ nghe nói, nghĩ: “Ừ nhỉ, còn có ngôi nhà to thế mà mình lại quên béng đi. Ruộng đất thì ăn nhằm gì. Với lại mình cũng chẳng thèm rớ vào cái việc đau tay đau chân ấy..." Thế là Sẻ gật đầu quả quyết:

- Được, tôi đồng ý bán!

Lão địa chủ mừng rỡ. Lão vội lấy giấy ra và bảo Sẻ làm văn tự bán đất. Sẻ ghi vội mấy hàng nguệch ngoạc rồi cầm tiền ra về. Lão địa chủ tiễn Sẻ ra tận ngõ, lão nói:

- Nhớ nhé! Có gì cần xin anh cứ đến tôi. Chỗ anh em cả, giúp được là tôi giúp ngay thôi.

Sẻ lại lao vào cuộc ăn chơi. Với số tiền hai mươi quan và số tiền ít ỏi còn lại, Sẻ tiêu xài chẳng được là bao lâu. Anh lại trắng tay. Lần này Sẻ bắt đầu đi vay mượn lão địa chủ, khi thì 10 quan, khi thì 20 quan. Chẳng bao lâu sau, Sẻ đã nợ tên địa chủ tới những 100 quan. Lần sau cùng, Sẻ vừa mò tới nhà lão địa chủ thì lão đã nó:

- Này, anh Sẻ! Anh hãy trả ngay cho tôi 100 quan tiền nợ. Tôi đang cần tiền để mua đất đây!

Sẻ lúng túng:

- Ơ, tôi đang tính đến mượn ông ít tiền để xài tạm thì đào đâu ra tiền để trả ông bây giờ. Ông hãy thư thư cho vậy.

- Đào đâu ra!- Lão địa chủ nhại lại - Thế còn cái nhà của anh thì để làm gì? Anh hãy bán nó đi mà trả nợ cho tôi.

Nhưng..

- Không nhưng gì cả. - Lão địa chủ cắt lời Sẻ - Anh phải trả ngay tức khắc món nợ ấy. Cả lời lẫn lãi là 150 quan.

- Thôi được! Tôi bán cho ông ngôi nhà 200 quan vậy. - Sẻ đau đớn nói.

- Hai trăm quan! - Lão địa chủ nham hiểm ngạo nghễ nói - Chú bé ạ, chú giao căn nhà lại cho ta để trừ nợ là ta đã nhân đạo với chú lắm rồi. Chú còn muốn gì nữa chứ? Chú cho như thế là rẻ à? Thế thì chú hãy đi bán cho ai với giá 200 quan thì đi và trả nợ cho ta ngay hôm nay!

Bán cho ai? Ai mua nổi căn nhà ấy với giá 200 quan? Sẻ hiểu rằng lão địa chủ đã buộc anh vào cái thế cuối cùng là phải nhượng lại căn nhà thừa tự. Anh đứng lặng người, mồ hôi chảy dầm dề ướt cả áo. Trời đất như tối sầm lại trước mắt Sẻ. Thôi, thế là hết! Gia sản, điền đất đã tiêu tan mà ngôi nhà thừa tự Sẻ cũng chẳng giữ được. Sẻ run run ký vào bản văn tự bán nhà, nước mắt anh chảy ướt đẫm cả má. Lão địa chủ cười nhạt:

- Anh khóc gì chứ? Anh không nên khóc mà nên xét lại mình kìa. Anh khóc cũng chẳng ai thương cả. À, mà có đấy! Anh hãy về nhờ vả bạn bè của anh đấy. Tôi Cũng hy vọng là có một vài người hãy còn nhớ đến anh.

Nhưng chẳng có một người nào nhớ Sẻ cả. Từ khi mất nơi nương tựa, Sẻ lang thang đi khắp nơi tìm bạn cũ nhưng chẳng ai người ta nhìn. Bọn bạn ngày xưa đã tìm ngay cách xa lánh Sẻ khi anh bắt đầu suy sụp. Và giờ đây cũng chính những kẻ ấy đã chẳng tiếc lời làm nhục Sẻ:

- Sao, anh mà lại đi nhờ vả chúng tôi à? Gia sản, điền đất đâu, hỡi con người hào phóng?

-...

Sẻ nhục nhã quá, đau đớn quá. Anh đi lang thang qua các làng mạc xin ăn. Nhưng ai người ta cho những kẻ lưng dài, vai rộng. Đói khát và bệnh tật, Sẻ kiệt sức và chết gục bên đường. Hồn Sẻ hóa thành một loài chim nhỏ bay đi. Do nhớ tiếc ngôi nhà của cha mẹ để lại mà không gìn giữ được, Sẻ bay về và thường quanh quẩn bên mái nhà xưa. Từ đó người ta thường thấy chim sẻ hay làm tổ ở những kèo nhà, mái nhà cho tới bây giờ.

NGUYỄN TRÍ CÔNG