CÁI VÒNG LUẨN QUẨN

"Khen thay Ba Ếch cũng tinh ranh
Tưởng biếu người, người biếu lại mình
Cam đã tống đi sao trở lại?
Cái vòng luẩn quẩn khéo loanh quanh".


HỒI THỨ NHẤT

Vườn nhà Ba Ếch có cây cam đường mới bói, nhưng quả sai lắm. Vợ chồng Ba Ếch ngày ngày ra nhìn cây cam, vui thú thì thầm bảo nhau: "Cây cam đường này lấy giống tận Ngọc Cục, quả nó ngọt lắm".

Khi quả mới chín, vợ Ba Ếch lấy một quả ăn, nhăn mặt kêu chua. Ba Ếch bảo vợ: "Ấy khi còn non, cam có chua sau mới ngọt". Nói vậy nhưng Ba Ếch cũng hơi lo.

Hai mươi Tết cam chín đỏ ối, vợ bảo chồng: "Hôm nay chắc hẳn ngọt". Ba Ếch ngắt một quả nếm trước, nhăn mặt rồi cười:

- Nó cũng ngọt, mợ ạ!

Vợ lo lắng, hỏi:

- Sao lại cũng?

- Vì nó hơi đá chua, có thế mới ngon.

Vợ nếm, nhăn mặt, nhổ múi cam đi, nói:

- Không, cậu ạ, thì cậu cứ nói ngay là nó hơi chua có được không?

- Ừ! Thì tôi nghe mợ, nó hơi chua.

- Nhưng có quả lại chua lắm, cậu ạ!

- Mợ nói rất phải, nó chua lắm, mợ ạ.

- Nó chua như bà Đốc Tẹt ấy!

Ba Ếch như phát minh ra được sự lạ, tươi cười bảo vợ:

- Hay là đem năm chục cam biếu bà Đốc Tẹt, chắc thế nào bà ấy cũng đem thứ khác ăn được biếu lại ta.

Hai vợ chồng nhìn nhau cả cười, khoái lắm.

Muốn biết rõ sự thể ra làm sao, xin xem hồi sau phân giải.

HỒI THỨ HAI

Lại nói về phần bà Đốc Tẹt, khi nhận được năm chục cam rất lấy làm mừng rỡ, cảm cái bụng tốt của vợ chồng Ba Ếch, nhưng vẫn lấy làm lạ, không hiểu tại sao vợ chồng Ba Ếch lại đâm ra tử tế như thế.

Khi người nhà về rồi, bà hơi nghi, đem ra nếm. Một lúc sau, bà gọi vú em, vú già, con sen lên chia cho mỗi đứa ba quả. Còn bốn chục quả, bà bảo đem sang biếu bà hàn Lồi.
Muốn biết rõ sự thể ra làm sao, xin xem hồi sau phân giải.

HỒI THỨ BA

Lại nói về phần bà hàn Lồi khi nhận được cam thì ba đứa con chồng xúm xít chung quanh bà. Bà gắt: Chúng bay không được sờ vào đấy!
Bà lấy một quả, bóc ra nếm thử một múi, rồi bà cố nuốt cho trôi múi cam, không hề xuýt xoa nhăn mặt, lấy ra chín quả chia cho ba đứa con chồng, mỗi đứa ba quả. Xong rồi bà lấy ba mươi quả còn lại bảo đem biếu bà nghị Ngáp.
Muốn biết rõ sự thể ra làm sao, xin xem hồi sau phân giải.

HỒI THỨ TƯ

Lại nói về phần bà nghị Ngáp. Vừa ăn cơm xong thì nhận được cam biếu, bà nghị Ngáp vừa nếm khỏi miệng, bỗng nghĩ ngay đến bà mẹ chồng liền lấy ra hai chục cam, gọi con.
- Con đem hai chục cam này sang bên bà để bà xơi nước. Nói là cam quý của bà hàn Lồi vừa đem cho.
Muốn biết rõ sự thể ra làm sao, xin xem hồi sau phân giải.

HỒI THỨ NĂM

Lại nói về phần mẹ chồng bà Nghị, tức là cụ Tú, khi  nhận được cam mừng rỡ lắm bảo chồng rằng:
- May quá vợ chồng Ba Ếch nó tử tế, vừa đương nghĩ không biết có gì đem cho vợ chồng nó, thì mợ lại cho cam liền gọi  người nhà đem cam lại biếu vợ chồng Ba Ếch.
Muốn biết rõ sự thể ra làm sao, xin xem hồi sau phân giải.

HỒI THỨ SÁU

Lại nói về phần vợ chồng Ba Ếch từ khi đem cam biếu bà Đốc thì ngày ngày đăm đăm đợi chờ bà biếu lại thứ khác ăn được.

Hôm ấy thấy người ở bưng quà đến, Ba Ếch vội hỏi:
- Có phải mày ở bên bà Đốc Tẹt không?
- Bẩm không, con ở bên cụ Tú, cụ Tú cho con đem biếu cậu mợ ít cam ngọt để cậu mợ xơi nước.

Khi thằng người nhà đi rồi, vợ chồng Ba Ếch nhìn nhau thở dài:
- Họ lại biếu cam.
- Nhưng còn hơn không biếu gì. Vả lại cam này chắc ngọt hơn cam nhà?
Vợ bóc một quả, nếm, nhăn mặt hỏi: "Chua như cam nhà vậy". Ba Ếch cũng lấy một múi, nếm, ngẫm nghĩ một lúc rồi nói:
- ... Kể còn ngọt hơn cam nhà một tí.

***

Đời sau có người bàn rằng:
Ba Ếch tuy thế cũng còn may; đáng lẽ phải ăn năm mươi quả cam chua, thì chỉ ăn có hai mươi quả mà thôi. Kể cũng còn lợi.

Lại có thơ rằng:
Khen thay Ba Ếch cũng tinh ranh
Tưởng biếu người, người biếu lại mình
Cam đã tống đi sao trở lại?
Cái vòng luẩn quẩn khéo loanh quanh.

Nguồn: Truyện ngắn Khái Hưng