DẠY TRẺ QUÝ TRỌNG MÔI TRƯỜNG QUA VĂN HỌC

 

Văn học thiếu nhi, với đặc điểm cung cấp nhiều kiến thức cho trẻ nhỏ thông qua những câu chuyện thú vị, gần gũi, rất phù hợp để chuyển tải thông điệp yêu thương muôn loài cho những trái tim hồn nhiên, thơ trẻ.

Việc ra đời tác phẩm The Lorax (Thần rừng Lorax) của tác giả người Mỹ Theodor Seuss Geisel (bút danh Dr. Seuss) vào năm 1971 được xem là dấu mốc mở đường cho phong trào sinh thái trong văn học thiếu nhi. Tác phẩm này đã được chuyển thể thành phim hoạt hình cùng tên vào năm 2012 của Hãng Universal Pictures và phát hành tại nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Với tư tưởng chủ đạo là bảo vệ môi trường, tác phẩm cảnh báo con người đang dần trở thành kẻ hủy diệt hệ sinh thái với sự lún sâu vào chủ nghĩa tiêu dùng. Trẻ em của nhiều quốc gia, nhiều nền văn hóa tỏ ra thích thú với hành trình phiêu lưu trong phim, từ đó hình thành nhận thức về cảm quan sinh thái, về thái độ cần phải có với thiên nhiên: làm bạn chứ không phải chinh phục, chiếm hữu.

Phương Tây là vậy, phương Đông càng xem thiên nhiên là đối tượng của sự ngưỡng vọng và học hỏi. Ra mắt độc giả Hàn Quốc lần đầu vào năm 1996, tác phẩm Cá Hồi của nhà văn Ahn Do-hyun đến nay đã vượt ra khỏi biên giới quốc gia để đến với bạn đọc thế giới vì nội dung mang tính toàn cầu của nó.

Tiểu thuyết Cá Hồi, ngay từ ý thức sáng tác đã cho thấy cảm quan phê phán con người từ điểm nhìn phê bình sinh thái. Với lối viết tựa ngụ ngôn, tiểu thuyết Cá Hồi hàm chứa những thông điệp lớn về tình yêu con người nên có đối với loài cá hồi nói riêng, với thiên nhiên nói chung.

Liên tiếp các tác phẩm viết cho thiếu nhi của Hàn Quốc được chuyển ngữ sang tiếng Việt trong những năm trở lại đây cũng có cùng chủ đề hướng đến môi trường, như Cô gà mái sổng chuồng, Chó xanh lông dài và Những người bạn ở thung lũng mặt trời mọc (cùng của nhà văn Hwang Seon-mi), Cá voi đỉnh núi (của Lee Soon-won)... Đây là những tác phẩm không chỉ giới nghiên cứu văn chương mà các nhà giáo dục học cũng khuyên phụ huynh nên hướng cho trẻ đọc và cảm nhận, từ đó bồi đắp những nhận thức đúng đắn về môi trường.

 

Hè về, trẻ em đọc gì?

Văn học Việt Nam cũng nằm trong dòng chảy của sự tự nhận thức nói trên. Nếu quan sát từ góc nhìn phê bình sinh thái, tác phẩm nổi tiếng Dế mèn phiêu lưu ký của nhà văn Tô Hoài hiện lên như thể loài hoa cũ được phết lên một lớp sắc hương tươi mới ngạt ngào. Tư tưởng vì một thế giới đại đồng thể hiện trong tác phẩm chính là khát vọng sống hòa mình cùng thiên nhiên, bởi con người đơn giản chỉ là một bộ phận của nhiên giới bao la, vĩ đại. Phá hoại môi trường chính là tự hủy diệt mạch sống của muôn loài.

Bộ 12 quyển văn học thiếu nhi của nhà văn Vũ Hùng (đoạt giải Vàng thuộc hạng mục Sách hay của Giải thưởng Sách Việt Nam năm ngoái) cũng là những tác phẩm giúp trẻ xây dựng nhận thức, tình cảm đối với thiên nhiên. Ban đầu tiếp xúc với thiên nhiên dữ dội, kỳ bí, con người có thể hoảng sợ, nhưng khi đã hiểu thì lại muốn gắn bó, yêu thương.

Nhiều tác phẩm văn học thiếu nhi khác của các nhà văn, nhà thơ Việt Nam cũng chứa đầy thông điệp gắn bó với thiên nhiên, như Góc sân và khoảng trời (tập thơ, Trần Đăng Khoa), Vừa nhắm mắt vừa mở cửa (văn xuôi, Nguyễn Ngọc Thuần)... Sẽ rất thú vị nếu quà nhân dịp Quốc tế Thiếu nhi này là một tác phẩm văn học thiếu nhi mang phong vị hướng về sinh thái.

TRẦN XUÂN TIẾN

Nguồn: https://doanhnhansaigon.vn, ngày 3/6/2017.